کونړ د تاريخ په اوږدو کښې
قتيل خوږياڼى
٢٦ / ٠٨ / ٢٠٠٩
Sapi’s Center for Pashto Research & Development
د کونړ ولايت دافغانستان له لرغونو ولايتونو څخه يو ولايت دى، چې ډېرې طبعيي شتمنۍ، څپاند سيندونه او پر ځنگلونو پوښل شوي هسک هسک غرونه لري . په دې سيمه کښې د ډېرو پخوانيو تاريخي ځايونو او سمڅو د کيندلو او له هغوى څخه په لټون کښې د تر لاسه شويو استناد و له مخۍ ويلى شو، چې له ميلاده څوزره کاله وړاندې انسانانو په کښې ژوند کړى، چې له دغوسمڅو څخه يوه هم د پېچ درې د شمونډ د کلي تر څنگ د يوې اوږدې سمڅې شتون دى ، چې ترې په ٣٠٠ جريبه غرنۍ لمنه کښې د کولوساپينگ د زاړه ښار نخښې تر سترگو شوي ، چې مقدوني سکندر د خپل يرغل پر مهال ( ٣٢٧کاله وړاندې له ميلاده) سوځولى. عشمان صديقي د ((جرگه )) مجلې په پاڼو کښې دغه ښار کولر ساپتنگ نومولى ، چې د ساپيانو دڅلورگونوقبيلو اولاده په کښې اوسېدلې ده.
د کولوساپينگ د نامه د يادولو په برخه کښې يو ه پخه خبره دا هم ده ، چې پوهاند عبدالحى حبيبي څرگنده کړې :
دډېرو سيمو او نومونوپه پاى کښې ((انک)) خورا ډېر راغلى، خو وروسته ((انک)) په (( ان)) واوښت ، چې تر اوسه د سيمو او ځايونو په نومونو کښې کاريږي. لکه چغان – چغه سراى ،نرنگ ?نرانگ، بغولنگ ?بغلان او…نو ددغو څېړنيزو څرگندونو له مخې د(( کولو ساپي))د لرغوني ښارپه نامه کښې ((انگ)) هم وينو، چې د ((کولوساپي انگ يا کولوساپينگ)) پر پاخه شتون ټينگار ترې څرگنديږي.
له ميلاده ٣٢٧ کاله وړاندې مقدوني سکندر له يرغل وړاندې دکونړ سيمه لهوليس يا کواليس نومولې ده. حتا په ٦٣٠- ٦٣١- ٦٣٢ کلونو کې د چين سيلاني حيوان تسونگ په يونليک کښې دا سيمه لهوسپس نومول شوې ده.
د استاذ احمد علي کهزاد په ليکنو کښې دکونړ سيمه او سين ((کهوس)) ليکل شوى ، چې د يوشمېر نورو منابعو له نومونو [ کى کهولوس ، سنا ، راسا، ساپي يا کى کهوليس، سنا، راسا ، سپپس] سره ترې دکونړ ريښه هم اټکل کېداى شي.
د بېلگې په توگه د ((هه)) تورى د (( اويستايي )) ژبې غږيز تورى دى . په سانسکريت ژبه کې نه يوازې (( هه)) بلکې ((ح ، ځ ، ښ)) هم ((ک)) لوستل کيږي، چې ښايي ((کهولوس)) کولوس شوى وي او د ځينو تورو په اوښتو او را اوښتوترې کونړ جوړ شوى وي .
په کونړ کښې که څه هم مختلف توکمونه لکه مومند، ماموند، سالارزي، ساپي، مشواڼي، کوهستاني، گوجر، گوربز، مسعود، ودېر، شينواري، اور، کاکازي، بايزي، اسپيا او نورستاني اوسيږي، او له بلخ-بخدى څخه دغو سردرو ته د نفوسو د زياتوالي له لامله راليږيدلي او ميشته شوي دي. دغو وروڼو قومونو تل د تاريخ په اوږدو کښې د ورورولۍ گډ ژوند کړى او د هېواد او اسلام د دښمنانو پر ضد په گډ سنگر کښې جنگېدلي دي.
په کونړ کښې د هر قوم مورچه معلومه ده؛ ځکه ، چې کونړيان د لوىافغانستان د اوسيدونکيوپه توگه په پښتني دودونو مين دي، پښتو او پښتونولۍ يې په وينو او رگونو کښې هم ځاى نيولى دى.
لکه څنگه ، چې ترې يادونه شوې ؛ د کونړ تاريخي خاوره د تاريخ په اوږدو کښې له ډېرو پېښو سره مخ شوې او د نړۍ ډېرو زورگيرو په دغو درو کښې خپل زور ازمويلى دى.
محمد نادر سرشار ليکلي :
لوى سکندر د دې خاورې په شپږ شپېتو درو کښې يوه مياشت ايسار پاتې شوى او د دې سيمې د خلکو له ميړني مقاومت او ټينگارسره نه يوازې مخ شوى ، بلکې پر ښۍ اوږه يې کاري گوزارهم خوړلى او ماته ور په برخه شوې ده.
دغه رازد کونړ باتورو مجاهدينوپه اتلسمه ، نولسمه ، شلمه او دادى د يويشتمې پېړې په لومړۍ لسيزه کښې د تل په څېر يې د کوزې پښتونخوا د وروڼو تر څنگ پر ښکېلاکگرو يرغلونه کړي ، چې په مقابل کښې يې انگريزي ښکېلاکگر هم په کرار نه ناست ول او نه ناست دي . تل يې د کونړ د قومي مشرانو د ځپلو او له منځه وړلو په منظور د خپلو جاسوسي شبکو په وسيله رنگ رنگ دسيسې او توطيې په کار اچولي او عملي کړي دي .
پوهاند رازقي نړيوال ليکي:
کونړ د پخوانيو مورخانو په آثاروکښې کنړ، کنير، کهوس، کونړ، کولو، کونر او نورو نومونو راغلي اونه يوازې
کونړ(کونر) د کوڼر په بڼه په نورستاني لهجه کښې ښوون دره يا زيتون دره نومول شوې ، بلکې د غرونو د سلسلې معنا ورکوي او کولړ هم بلل شوى دى.
تاريخي اسناد داسې ښيي، چې له ډېرې پخوا زمانې څخه د کونړ دره له غرونو څخه نيولې ان د کونړ د سيند تر غاړو پورې گڼو ځنگلونو پوښلې، چې زياتره بوټي يې ښوونان او غوړاڅکي ول. د دې ونو د موجوديت د ثبوت په باره کښې به دا کافي وي، چې وويل شي: کله، چې سلطان محمود غزنوي( ٩٨٨-١٠٣٠ ع کال) د لومړي ځل لپاره د اسلامي فتوحاتو په لړ کښې د کونړ د دې درې په خوله کښې د کابل له سين څخه راپورېوت؛ د نور او قيرات پر درو يې حملې وکولې؛ نو يې د نجارانو، آهنگرانو، سنگتراشانو او نورو کسبگرو ډلې هم له خپل لښکر سره ملې کړې ، چې د ځنگل ونې، بوټي ووهي؛ تيږې يې وتوږي، ماتې يې کړي او دغه صعب العبوره درې د خپل لښکر د تېرېدلو لپاره جوړې کړي[ د سلطنت غزنويان د کتاب ليکوال ليکي: کله، چې د قيرات مشر د سلطان دسپاهيانوزيات لښکر وليد؛ نوله جنگ پرته تسليم شو. سلطان له دوى سره د محبت له لارې را وړاندې شو او د هغه ځاى حکمراني يې د هغه ځاى مشر ته ورکړه. د نوموړي په عقيده د بابر تر وخته پورې قيرات د (قيراتو) په نوم يادېده، چې له هغه ځايه دبادپښ له غاښي لغمان ته لار تلې ده .
گرديزي د ((زين الاخبار)) په يوه برخه کې ليکي: د قيرات پاچا مسلمان شو، د هغه په بيعت سره يې استاذان ومنل او په اسلامي زده کړو اوشريعت يې پيل وکړ.
(کله ، چې سړى د قيراتو ځانگړتياوې لکه د شيدو پالنه، ډېرې ميوې، ښه هواوگوري؛ نو هغه کټ مټ د کوز کونړ د ښيوې د ((درۀ نور)) په شان دى او په غالب گمان ددغې درې نوم قيرات واو د سلطان محمود د وخت ادبياتو په درۀ نور بدل کړى )]
د يو بل مستند دليل له مخې، چې د دغو دوه ونو عموميت رښتينى کوي، هغه دا دي، چې د کونړ د ناوې د هوارو برخو پخواني کورونه که وکتل شي، د هغوى د کوټو په چتونو کې د ډاگو (دستکونو) له پاسه د دړو پر ځاى د ښوونانو ا و غوړاڅکو لښتې اچول شوي دي، چې پورتني دواړه تاريخي او عيني شواهد په دې دلالت کوي، چې په رښتيا هم په پخوانيو زمانو کښې د کونړ دره او په تېره بيا د سيند د شمال شاوخوا پر ځنگلونو پټه وه او زياتره ونې يې همدغه ښوونان او غوړاڅکې وې . زما د يادو خبره ده، چې د نرنگ د غرونو لمنې ان تر سمې پورې پر ښوونانو، څېړيو او نورو ونو پوښل شوې وې؛ نو کيداى شي، چې نورستانيانو هغه د کونړ ( ښوونانو د ونو ځاى او سيمه) په نامه ياد کړى وي.
په دې نوم کښې هم د نورو نورستاني کلمو او نومونو په شان، چې په نورو ژبو کښې يې (ل) په(ڼ) يا (ن)،(ړ) په (ر) اوښتي ، په کونړ شهرت پيدا کړى دى.
دغه مثالونه په پښتو کښې ډېر دي. لکه (نمر) (لمر)، (نمونځ) (لمونځ)، لمانځنه، نمانځنه.)
په هره توگه د پوهاند عبدالحى حبيبي دڅېړنوله مخې په ناسمه توگه ليدل کيږي، چې د کونړ جمع کونړونه(کنړونه) ليکل کيږي. په دې بڼه د کونړ ليکل که مفرد (کنړ) وي او که جمع (کنړونه) وي ؛ دواړه بڼې يې سمې نه دي. دا، چې ولې داسې ليکل کيږي زما په اند د کونړ په رسمي دفترونو کښې ټول مراسلات او مکتوبونه هغه مهال په پارسي وه. يعنې د کونړ دفتري ژبه پارسي شوې وه؛ نو اړينه ده ، چې د کونړ د کلمې پر ځاى دژبني سهولت له مخې کونړ په کنر او کونر وليکل شي . بيا دغه کنر ، کنرها شوى او وروسته ترې د جمعې حالت په پښتو کنړونه جوړ شوى دى. پرته له دې بله کومه تاريخي ريښه نه لري او نه يې لرلاى شي؛ ځکه، چې (کو) د اوبو د څاه او رود معنا هم لري . لکه، چې همدا اوس زمونږ په ورځنۍ محاوره کښې کوهي زيات استعماليږي؛ نو، چې داسې ده د کونړ معنا د اوبو او رود دره هم ده.
که تاريخي اسنادو ته مراجعه وشي؛ په ټوليزه توگه کونړ دومره شهرت نه لري لکه څومره يې ، چې د کونړ سين لري . د کونړ سين په لرغونو آريايي سرودونوکښې د ((راسا Rasa )) په نامه ستايل شوى او راسا د ((سنا)) په نوم هم په ويدي سرودونوکښې نومول شوى دى. د چينايانو په يونليکونو کې هم د کونړ سين د(( راسا)) په نوم منل شوى دى .
د کونړ سين د ختيځ هندوکش د جنوبي لوري د څلور زره متره لوړوالي څخه سرچينه اخستې، چې د بروغل غاښي ته نژدې پروت دى او يا په بله وينا د کونړ سين د پامير له لوړو برخو ، چې له (پشت خا ر) څخه ډېر وړاندې نه دى، پيل کيږي.
په پشت خار کښې د آمو (اکسوس) د سين سرچينه هم ده. د کونړ سين د کونړ ولايت په منځ کې يخ او مست بهيږي.
لکه، چې وويل شول ؛ مرستيالان يې د کابل سين ، د کونړ د کامدېش لنډى سين، د پېچ درې سين او موسمي خوړونه لکه: د ساو ناړې، نيشه گام، شيگل، اندراج، باډيل ،ډيوه گل،شونکړۍ، مزار، نور درې ، بارگام، دولام،آسماراو د شال موسمي خوړونه دي.
دکونړ يو شاعر ((راسا)) په خپل کلام کښې داسې راوړى دى.
وخت که مې د دنگو غرونو زور له ياده وباسي
څنگ به د “راســــا” د څپو شور له ياده وباسي
Urdu Translation
کونڑ تاریخ کے آئینے میں
قتیل خوږیاڼی
٢٦/٠٨/٢٠٠٩
ساپی کا مرکز برائے پشتو تحقیق و ترقی
کونڑ ولایت افغانستان کے قدیم صوبوں میں سے ایک ہے، جو قدرتی وسائل، بہتی ہوئی ندیاں اور بلند و بالا پہاڑوں سے بھرا ہوا ہے۔ اس علاقے میں بہت سے قدیم تاریخی مقامات اور غاروں کی کھدائی سے پتا چلا ہے کہ یہاں ہزاروں سال قبل انسان آباد تھے۔ ان غاروں میں سے ایک پیچ درے کے شمونڈ گاؤں کے قریب ہے۔ ایک 300 جریب علاقے میں کولوساپینگ کے قدیم شہر کے نشانات ملے ہیں، جسے سکندر اعظم نے اپنے حملے کے دوران (قبل مسیح 327) جلا دیا تھا۔ اشمان صدیقی نے “جرگہ” میگزین میں اس شہر کو کولوساپتنگ کہا ہے، جہاں ساپی قبائل کی اولاد رہتی تھی۔
معروف عالم عبدالحی حبیبی نے واضح کیا ہے کہ بہت سے علاقوں اور ناموں کے آخر میں “انک” آتا ہے، جو بعد میں “ان” میں بدل گیا۔ جیسے چغان – چغہ سرائے، نرنگ – نرانگ، بغولنگ – بغلان وغیرہ۔ ان مطالعات کی بنیاد پر، قدیم شہر “کولوساپی” کے نام میں بھی “انک” دیکھتے ہیں، جو کولوساپیانک یا کولوساپینگ کے موجودگی کی تصدیق کرتا ہے۔
سکندر اعظم کے حملے سے قبل (قبل مسیح 327) کونڑ علاقے کو ہولیس یا کوالیس کہا جاتا تھا۔ 630-632 عیسوی میں چینی مسافر ہیوان تسونگ نے اپنے سفرنامے میں اس علاقے کو ہوسپوس کہا ہے۔
پروفیسر احمد علی کوہزاد کی تحریروں میں کونڑ علاقے اور دریا کو “کہوس” کہا گیا ہے، اور دیگر مختلف ذرائع میں کونڑ کو کولوس، سونا، راسا، ساپی یا کی کولیس، سونا، راسا، سپپس کہا گیا ہے، جو اس علاقے کی گہری تاریخی جڑوں کو ظاہر کرتا ہے۔
مثال کے طور پر، اوستائی زبان میں حرف “هه” سنسکرت زبان میں “ک” میں تبدیل ہوتا ہے، اور اس طرح “کهولوس” کولوس میں تبدیل ہو گیا، اور آخر کار کوناڑ بن گیا۔
کوناڑ میں مختلف قبائل جیسے مومند، ماموند، سالارزی، ساپی، مشوانی، کوہستانی، گجر، گربز، مسعود، وزیر، شنواری، اورو، کاکازئی، بائیزئی، اسفیان، اور نورستانی آباد ہیں، جو بلخ-بختریہ سے آبادی کے دباؤ کی وجہ سے یہاں منتقل ہوئے ہیں۔ ان برادرانہ قبائل نے ہمیشہ تاریخ میں بھائی چارے کے ساتھ زندگی گزاری ہے اور ملک و اسلام کے دشمنوں کے خلاف لڑے ہیں۔
کونڑ میں ہر قبیلے کی حدود معلوم ہیں، کیونکہ کونڑیان بڑے افغانستان کے باشندے ہونے کی حیثیت سے پشتون روایات سے محبت کرتے ہیں۔ پشتو اور پشتونولی ان کے خون اور رگوں میں بسی ہوئی ہیں۔
جیسا کہ ذکر کیا گیا؛ کونڑ کی تاریخی سرزمین نے تاریخ میں بہت سے واقعات کا سامنا کیا ہے اور دنیا کے بہت سے طاقتوروں نے ان وادیوں میں اپنی طاقت آزمائی ہے۔
محمد نادر سرشار نے لکھا کہ سکندر اعظم کونڑ کے ساٹھ وادیوں میں ایک ماہ ٹھہرا اور مقامی لوگوں کی شدید مزاحمت کا سامنا کرنا پڑا، جس سے نہ صرف اس کے دائیں کندھے پر شدید چوٹ آئی بلکہ اسے شکست کا سامنا بھی کرنا پڑا۔
کونڑ کے بہادر مجاہدین نے اٹھارویں، انیسویں، بیسویں اور اب اکیسویں صدی کے پہلے دہے میں اپنے بھائیوں کے ساتھ مل کر استعماری حملہ آوروں کے خلاف جنگ کی، اور برطانوی استعماریوں نے کونڑ کے قبائلی رہنماؤں کو دبانے اور ختم کرنے کے لیے جاسوسی نیٹ ورکس کے ذریعے مختلف سازشیں کیں۔
پروفیسر رازق اللہ نے لکھا کہ کونڑ قدیم مورخین کی تحریروں میں کنر، کنیر، کہوس، کولوس، کونر اور دیگر ناموں سے آیا ہے۔ نورستانی لہجے میں کونڑ (کونر) کو خون درہ یا زیتون درہ کہا جاتا ہے، جو زیتون کی وادی کے معنی دیتا ہے، اور یہ پہاڑی سلسلے کی بھی نشاندہی کرتا ہے، جو کبھی کولور بھی کہلاتا تھا۔
تاریخی دستاویزات سے ظاہر ہوتا ہے کہ قدیم زمانے سے کونڑ کی وادی، پہاڑوں سے لے کر دریا کے کنارے تک گھنے جنگلات سے بھری ہوئی تھی، جن میں زیادہ تر درخت زیتون اور بلوط کے تھے۔ اس کی تصدیق کے لیے، پرانے گھروں میں زیتون اور بلوط کی شاخوں کا استعمال دیکھا جا سکتا ہے۔
کونڑ میں مختلف قبائل جیسے مومند، ماموند، سالارزی، ساپی، مشوانی، کوہستانی، گجر، گربز، مسعود، وزیر، شنواری، اورو، کاکازئی، بائیزئی، اسفیان، اور نورستانی آباد ہیں، جو بلخ-بختریہ سے آبادی کے دباؤ کی وجہ سے یہاں منتقل ہوئے ہیں۔ ان برادرانہ قبائل نے ہمیشہ تاریخ میں بھائی چارے کے ساتھ زندگی گزاری ہے اور ملک و اسلام کے دشمنوں کے خلاف لڑے ہیں۔
کونڑ میں ہر قبیلے کی حدود معلوم ہیں، کیونکہ کونڑیان بڑے افغانستان کے باشندے ہونے کی حیثیت سے پشتون روایات سے محبت کرتے ہیں۔ پشتو اور پشتونولی ان کے خون اور رگوں میں بسی ہوئی ہیں۔
تاریخی دستاویزات سے ظاہر ہوتا ہے کہ قدیم زمانے سے کونڑ کی وادی، پہاڑوں سے لے کر دریا کے کنارے تک گھنے جنگلات سے بھری ہوئی تھی، جن میں زیادہ تر درخت زیتون اور بلوط کے تھے۔ اس کی تصدیق کے لیے، پرانے گھروں میں زیتون اور بلوط کی شاخوں کا استعمال دیکھا جا سکتا ہے۔
کونڑ کی تاریخی اہمیت اور اس کے لوگوں کی بہادری تاریخ بھر میں نمایاں ہے۔
English Translation
Kunar Through History
Qateel Khogyani
26/08/2009
Sapi’s Center for Pashto Research & Development
Kunar Province is one of the ancient provinces of Afghanistan, rich in natural resources, flowing rivers, and tall mountains covered with forests. Excavations in this region have uncovered numerous ancient historical sites and caves, indicating that humans lived here thousands of years before the Common Era. One such cave is located near the village of Shamund in the Pech Valley. In an area of 300 acres, traces of the old city of Kolosaping have been found, which was burned by Alexander the Great during his invasion in 327 BCE. Ashman Siddiqui, in the magazine “Jirga,” referred to this city as Kolosaping, inhabited by the descendants of the four Sapi tribes.
Renowned scholar Abdul Hai Habibi has clarified that the suffix “ank” frequently appears in many region names and later changed to “an.” Examples include Chaghan (Chagha Saray), Narang (Narang), Bagholank (Baghlan), etc. Based on these studies, the name “Kolosapi” in ancient Kolosapiank or Kolosaping confirms its existence.
Before Alexander the Great’s invasion in 327 BCE, the Kunar region was known as Hulis or Kualis. In 630-632 CE, the Chinese traveler Xuanzang referred to this region as Huspos in his travelogue.
In the writings of Professor Ahmad Ali Kohzad, the Kunar region and the river are referred to as “Khos,” and in various other sources, Kunar is referred to as Kolos, Sona, Rasa, Sapi, or Kualis, Sona, Rasa, Supos, indicating the region’s deep historical roots.
For instance, the letter “H” in the Avestan language corresponds to “K” in Sanskrit, and thus “Kholos” may have transformed into Kolos, and eventually Kunar, through phonetic shifts.
Kunar is inhabited by various ethnic groups, including Mohmand, Mamund, Salarzai, Sapi, Mishwani, Kohistani, Gujar, Gurbuz, Masood, Wazir, Shinwari, Uro, Kakazai, Baizi, Asfian, and Nuristani, who migrated from Balkh-Bactria due to population pressures. These brotherly tribes have lived together throughout history, defending their homeland and Islam against enemies.
Each tribe’s territory is well-defined in Kunar, as its residents, being part of greater Afghanistan, deeply cherish Pashtun traditions. Pashto and Pashtunwali are ingrained in their blood and veins.
Historically, Kunar has faced numerous events, and many powerful invaders have tested their strength in these valleys.
Muhammad Nadir Sarshar wrote that Alexander the Great stayed in Kunar’s sixty valleys for a month and faced fierce resistance from the local people, resulting in a severe injury to his right shoulder and ultimately leading to his defeat.
Kunar’s brave Mujahideen fought against colonial invaders alongside their brothers from lower Pashtun regions in the 18th, 19th, 20th, and now the first decade of the 21st century. British colonialists constantly conspired against Kunar’s tribal leaders using their spy networks.
Professor Raziqullah wrote that Kunar appears in ancient historians’ works as Kanar, Kaner, Khos, Kolos, and Kunar. In the Nuristani dialect, Kunar (Konar) is referred to as Khwon Dara or Zaitun Dara, meaning olive valley, and also signifies a mountain range, sometimes called Kolor.
Historical documents indicate that since ancient times, the Kunar valley, from its mountains to the riverbanks, has been covered with dense forests, primarily consisting of olive and oak trees. To confirm the presence of these trees, one can observe that old houses in Kunar’s plains used olive and oak branches for roofing.
In Kunar, despite various ethnic groups like Mohmand, Mamund, Salarzai, Sapi, Mishwani, Kohistani, Gujar, Gurbuz, Masood, Wazir, Shinwari, Uro, Kakazai, Baizi, Asfian, and Nuristani, these tribes migrated from Balkh-Bactria and settled here due to population pressures. These brotherly tribes have coexisted throughout history, defending their homeland and Islam against enemies.
In Kunar, each tribe’s territory is well-defined, as Kunar residents, being part of greater Afghanistan, deeply cherish Pashtun traditions. Pashto and Pashtunwali are ingrained in their blood and veins.
Historically, Kunar has faced numerous events, and many powerful invaders have tested their strength in these valleys.
Muhammad Nadir Sarshar wrote that Alexander the Great stayed in Kunar’s sixty valleys for a month and faced fierce resistance from the local people, resulting in a severe injury to his right shoulder and ultimately leading to his defeat.
Kunar’s brave Mujahideen fought against colonial invaders alongside their brothers from lower Pashtun regions in the 18th, 19th, 20th, and now the first decade of the 21st century. British colonialists constantly conspired against Kunar’s tribal leaders using their spy networks.
Professor Raziqullah wrote that Kunar appears in ancient historians’ works as Kanar, Kaner, Khos, Kolos, and Kunar. In the Nuristani dialect, Kunar (Konar) is referred to as Khwon Dara or Zaitun Dara, meaning olive valley, and also signifies a mountain range, sometimes called Kolor.
Historical documents indicate that since ancient times, the Kunar valley, from its mountains to the riverbanks, has been covered with dense forests, primarily consisting of olive and oak trees. To confirm the presence of these trees, one can observe that old houses in Kunar’s plains used olive and oak branches for roofing.
Despite various ethnic groups in Kunar, they have lived in harmony and fought together against common enemies. Kunar’s historical significance and the bravery of its people are evident throughout history.
